Čovečije oko registruje EM-zaračenja talasne dužine 400- 780 nm tz. vidljivo zračenje koje se nalazi između IC i UV zračenja.
• Ukupan spektar vidljivog zračenja oko prima kao belu svetlost, a pojedine delove spektra kao boje. Bela svetlost predstavlja najprirodniji podražaj čula vida i treba je koristiti kad god je to moguće za osvetljenje radnih mesta. Za dobro viđenje neophodan je odgovarajući intenzitet i kvalitet osvetljenosti. 1. SVETLOST
• Predstavlja bilo koje zračenje iz vidljivog dela spektra koje može registrovati čulo vida. 2. SVETLOSNI TOK (Fluks)
• Energija zračenja koja dolazi od svetlosnog izvora (Svetlosna energija) i izaziva svetlosni osećaj. Lumen (lm) – je jedinica svetlosne energije. Jedan lumen predstavlja svetlosnu energiju koju daje tačkasti izvor jačine jedne kandele (cd) u prostornom uglu od 1 steradijana (sr). 3. JAČINA SVETLOSNE ENERGIJE
• Gustina svetlosnog fluksa u prostoru (jedinica je kandela) Kandela (cd) – jedna kandela je jačina svetlosti koja dolazi od tačkastog crnog tela na temperaturi topljenja platine (2045 K) pri pritisku od 101325 kPa i prostornom uglu od 1 steradijana. 4. OSVETLJENOST
• Gustina svetlosnog fluksa na određenoj površini (jedinica je luks) Luks (lx) – Jedan luks je nivo osvetljenosti koju daje svetlosni fluks od 1 lumena na površini od 1 m2 . 5. SJAJNOST (Svetlina)
• Sjajnost nastaje zbog odbijanja svetlosti sa neke površine i ona nezavisi toliko od energije upadne svetlosti koliko od sposobnosti površine da odbija svetlost. Za uočavanje predmeta bitno je koliko se svetlosti odbije u pravcu očiju. Jaka osvetljenost može dovesti do zaslepljenja usled bleštanja. Zableštavanje može biti direktno, indirektno i kontrastno. 6. KOEFICIJENT REFLEKSIJE
• Odnos odbijene svetlosti prema svetlosti koja padne na određenu površinu izražen u procentima (sposobnost površine da odbije svtlost) 7. KOEFICIJENT APSORPCIJE • Odnos absorbovane svetlosti prema svetlosti koja padne na određenu površinu izražen u procentima. 8. KOEFICIJENT PROPUSTLJIVOSTI
• Označava prohodnost nekog materijala za svetlost i predstavlja odnos propuštene svetlosne energije prema upadnoj energiji izražen u procentima. VRSTE OSVETLJENOSTI PRIRODNA OSVETLJENOST
• Dolazi od sunca i može biti 1. DIREKTNA – Kada sunčevi zraci padaju na radnu površinu ili 2. INDIREKTNA – Kada dolaze od difuznog svetla nebeskog svoda i svetlosti koja je reflektovana.
• Prema tome odakle dolazi u prostoriju može biti u vidu 1. NADSVETLA – Ako dolazi sa krova ili tavanice 2. BOČNA – Ako dolazi sa zidova 3. KOMBINOVANA – Ako u isto vreme dolazi sa zidova i plafona. KOEFICIJENT PRIRODNE OSVETLJENOSTI
• Koristi se za ocenu pririodne osvetljenosti. On predstavlja odnos između unutrašnje i spoljne osvetljenosti merene u isto vreme na jednakoj horizontalnoj ravni izražen procentualno.
• Koeficijent dnevne osvetljenosti određuje kvantitativu stranu osvetljenosti, dok se kvalitativna strana određuje kontrastom osvetljenja. VEŠTAČKA OSVETLJENOST
• Izvori veštačkog osvetljenja su I – LAMPE SA UŽARENIM METALNIM NITIMA
• Uglavnom su izrađene od volframa (jedna, dve ili tri spirale), a mogu biti vakumirane ili punjene gasovima (dugotrajnije) koji ne stupaju u reakciju sa metalom (azot, kripton, argon). Ove lampe daju topliju sevetlost ali su neekonomične jer najveći deo energije odlazi na toplotu. U upotrebi su i halogene lampe punjene jodom koje su ekonomičnije, a uz to daju svetlost visokog intenziteta. II – SVETLOSNI UREĐAJI SA ELEKTRIČNIM PRAŽNJENJEM
• Izvori svetlosti sa električnim pražnjenjem su lampe i cevi u kojima svetlost nastaje kao posledica električnog pražnjenja u gasu ili parama metala. Prolaskom struje kroz gas ili metalne pare dolazi do EM zračenja vidljivog i UV dela spektra. UV deo spektra se pretvara u vidljivi deo spektra pomoću flurescentnog praha kojim se oblažu ove lampe.
• Prema pritisku gasova i para kojima su napunjeni ovi izvori se dele na: 1. Izvori niskog pritiska (Luminiscentne lampe) npr. punjene živinim parama.
• Ove lampe daju ravnomerniju osvetljenost, svetlost je po spektru bliža prirodnoj, manje zamaraju oči, imaju povoljniji psihofiziološki efekat na organizam i ekonomičnije su od lampi sa užarenim metalnim nitima jer se nezagrevaju. Prema kvalitetu svetlosti luminiscentne lampe se mogu podeliti na lampe belog, toplog belog, hladnog i dnevnog svetla. 2. Izvori visokog pritiska
• Najekonomičniji, pa su pogodni za osvetljavanje velikih površina i radnih mesta gde se traži visok nivo osvetljenosti. Mana im je što emituju svetlost uskog spektralnog područija, što se može popraviti kombinacijom sa svetlošću iz lampi sa metalnim nitima koja treba da čini 10-25% ukupne svetlosti. Relativno novijeg datuma su lampe visokog pritiska punjene Ksenonom koje zbog velikog UV-zračenja moraju biti zaštićene silicijumskim staklom debljine bar 2 mm. SVETLOSNE ARMATURE
• Imaju važnu funkciju u raspodeli svetlosne energije. Mogu biti postavljene na plafonu, zidovima ili samim radnim mestima. Pomoću njih se na radnim mestima može ostvariti direktna, indirektna ili difuzna svetlost, čime se utiče na kvalitet osvetljenosti na radnom mestu. KOMBINOVANA OSVETLJENOST
• Podrazumeva istovremeno korišćenje i prirodnog i veštačkog osvetljenja.
• Kod kombinovanog osvetljenja veštačko osvetljenje predstavlja dopunu prirodnom osvetljenju.
