RF zračenje je EM zračenje frekvencije od 100 kHz do 300 GHz.
• MIKROTALASNO ZRAČENJE – Je RF zračenje frekvenca od 300 MHz do 300 GHz.
• RF zračenje se širi u vidu talasa pri čemu električno i magnetno polje stoje upravno jedno na drugo.
• RF talasi mogu da se šire kroz sve sredine uključujući i bezvazdušni prostor.
• Bitne fizičke velilčine koje se odnose na RFzračenje su: 1. FREKFENCIJA 2. TALASNA DUŽINA 3. BRZINA PROSTIRANJA TALASA – Zavisi od sredine kroz koju prolaze 4. JAČINA ELEKTRIČNOG POLJA – izražava se u Volt na metar V/m 5. JAČINA MAGNETNOG POLJA – Izražava se u Amper na metar A/m 6. INTENZITET ZRAČENJA – Količina energije koja padne na jedinicu površine W/m2 7. SPECIFIČNA STOPA APSORPCIJE ZRAČENJA (SAR)
• Predstavlja stopu apsorpcije zračenja u jedinici mase tkiva (W/kg). Uvedena je za procenu biološkog dejstva RF zračenaj. Biološki efekti RF zračenja javljaju se na SAR od 1 – 4 W/kg. IZVORI EKSPOZICIJE PRIRODNI IZVORI RF ZRAČENJA 1. SUNCE I DRUGA NEBESKA TELA 2. ZEMLJA 3. SAM ČOVEK VEŠTAČKI IZVORI RF ZRAČENJA 1. OTVORENA OSCILATORNA KOLA PRIMENA RF ZRAČENJA
• U telekomunikacijama: TV, Radioveze, Radari, Radiodifuzija, Radiolokacija, Radionavigacija
• U industriji: Industrijski RF grejači, Industrijske mikrotalasne peći
• U medicini: Uređaji za kratkotalasnu i mikrotalasnu dijatermiju
• U naučno istraživačkom radu
• U domaćinstvu: Mikrotalasne peći BIOLOŠKO DEJSTVO RADIOFREKFENTNOG ZRAČENjA TERMIČKI EFEKTI
• Većina apsorbovane energije RF zračenja u tkivu transformiše se u toplotu. Energija RF zračenja u živom tkivu dovodi do povećanja brzine kretanja jona i slobodnih elektrona. Zbog nastalog kretanja dolazi do međusobnog sudaranja i trenja te se tkivo zagreva. Termički efekti RF zračenja zavise od količine apsorbovane energije zračenja kao i od osobina živog tkiva. Količina apsorbovane energije zračenja zavisi od njegove frekvencije, intenziteta i polarizacije. Da bi došlo do zagrevanja tkiva intenzitet zračenja mora da bude preko 10 mW/cm2 .
• Do ozbiljno oštećenje organizma može doći ako se čovek nađe u glavnom snopu zračenja u blizini izvora velike snage (radio i TV odašiljači, snažni radari i neki komunikacioni sistemi). I – OPŠTA HIPERTERMIJA • Nastaje usled termičkog opterećenja organizma koje regulacioni mehanizmi ne mogu da kompenzuju.
• Najveće zagrevanje tkiva izaziva zračenje frekvencije 30-300 MHz jer se najviše apsorbuje u telu. II – LOKALNA HIPER-TERMIJA
• Površinsko zagrevanje tkiva izaziva zračenje frekfence preko 2000 MHz i manje od 30 MHz 1. CRVENILO, OPEKOTIN I NEKRIZA KOŽE
• Opekotine se javljaju pri lokalnom ozračivanju visokim intenzitetima RF zračenja. Manifestuju se crvenilom na koži, pojavom vezikula, intersticijalnim edemom, pa i koagulacionon nekrozom. 2. KATARAKTA
• Očno sočivo je veoma osetljivo na zagrevanje RF zračenjem. 3. POREMEĆAJ SPERMATOGENEZE
• Usled zagrevanja testisa 4. POREMEĆAJ FUNKCIJE OVARIJUM
• Usled zagrevanja ovarijuma 5. OŠTEĆENJA UNUTRAŠNJIH TKIVA I ORGANA (Vrele tačke)
• Nastaje usled fokusiranja zračenja u dubini tkiva i organa (vrele tačke) pri čemu usled zagrevanje mogu nastati ozbiljna oštećenja tkiva i organa. Ovakva oštećenja izazova RF zračenje frekfence 400-2000MHz NETERMIČKI EFEKTI
• Netermički efekti RF zračenja niskih intenziteta nisu dovoljno objašnjeni, ali je evidentno da oni postoje, mada po ovom pitanju postoje podeljena mišljenja. Neki autori navode da RF zračenja dovodi do: 1. NEUROPATIJE I POREMEĆAJA SENZIBILITETA NA PRSTIMA
• U slučajevim ponovljenog lokalnog izlaganja ruku nešto nižim intenzitetima zračenja. Objašnavaju se – Poremećajem funkcije nervnih i mišićnih ćelija – izazovanog RF-zračenjem frekfencije ispod 1MHz zbog stvaranja indukovanih struja u organizmu koje stimulišu nervne i mišićne ćelije. – Poremećajem ćeliskog membranskog potencijala i sinteze i transkripcije DNK 2. NEURASTENIČNI SINDROM
• Konpleks siptoma i promena pretežno na nervnom i KVS sistemu koji su opisali autori iz istočnih zemalja 60-tih godina ali većina drugih autora nije našla ove promene. – Nervni sistem (glavobolja, poremećaj sna, umor, slabost, malaksalost, razdražljivost, smanjenje libida) – Kardiovaskularni sistem (bradikardija, labilnost TA) 3. POREMEĆAJ IMUNOLOŠKOG SISTEMA 4. LIMFOBLASTA TRANSFORMACIJA LIMFOCITA SKAKANJE VARNICA
• Zračenje fekfenca od 300 Hz do 100 kHz ukoliko se u polju zračenja nađe neki veći metalni predmet može usled pražnjenja elektriciteta da dovede do skakanja varnica i osećaja peckanja i bola, kao i opekotina po koži, a pri jačim pražnjenjima do gračevitog stezanja provodnika, spazma respiratorne muskulature, pa i smrti. LEČENJE
• Lokalne termičke povrede 1. Hlađenje rane fiziološkim rastvorom 2. Čišćenje i debridman tkiva 3. Antibiotici po potrebi
• Postraumatski stres i hipertenzija (nakon akcidenata) 1. Antihipertenzivi 2. Anksiolitici 3. Kraći psihijatriski tretman MERE ZAŠTITE TEHNIČKE MERE ZAŠTITE 1. Kontrola intenziteta RF-zračenja na radnim mestima bar jednom godišnje. (Maksimalni nivo izlaganja za opseg frekvencija od 30 MHz do 300 GHz iznosi 1 mW/cm2 ). 2. Supstitucija generatora koji su izvor intenzivnog zračenja manje snažnim uređajima. 3. Smanjenje intenziteta zračenja na samom izvoru. 4. Ugradnja uređaja koji apsorbuju, reflektuju ili slabe energiju zračenja (zaštitni ekrani i sl.). 5. Oblaganje izvora zračenja, sanacija pukotina u oklopu i dodatno oklapanje izvora zračenja. 6. Ograničavanje pristupa zonama radiofrekfentnog zračenja visoke snage (radarske antene, TV-tornjevi). 7. Smanjenje snage emitovanja za vreme radova na održavanju pomenutih uređaja. 8. Automatsko upravljanje uređajima sa mesta udaljenog od izvora zračenja. LIČNA ZAŠTITNA SREDSTVA 1. Zaštitna odela, kapuljače i rukavice protkane metalnim nitima (bakar, aluminijum, mesing) 2. Zaštitne metalizirane naočare MEDICINSKE MERE ZAŠTITE I – PREVENTIVNI ZDRAVSTVENI PREGLEDI 1. Prethodni pregledi
• Obavezan je oftamološki pregled sa posebnim osvrtom na sočivo 2. Periodični pregledi
• Pored oftamološkog pregleda obavezan je rendgenološki pregled pluća, analiza hromozomskih aberacija, kardiološki i neuropsihijatriski pregled. 3. Vanredni i kontrolni pregledi
• Obavljaju se ako se sumnja da je radnik izložen većem inenzitetu zračenja, kao i nakon sprovedenog lečenja i prekida ekspozicije u cilju kontrole efekata primenjenih mera.
• Kontrolni pregledi su neophodni barem jednom godišnje. II – PROFESIONALNA ORIJENTACIJA I SELEKCIJA
• Kontraindikacije za rad sa izvorima ovih zračenja su: – Organske lezije i funkcionalni poremećaji CNS-a – Zamućenje sočiva – Poremećaji hematopoeznog sistema – Endokrini pormećaji – Tuberkuloza – Maligna oboljenja – Graviditet DODATNE MERE ZAŠTITE 1. Skraćenje ekspozicije 2. Skraćenje radnog vrmena 3. Produženje godišnjeg odmora ZAKONODAVNO ADMINISTRATIVNE MERE 1. Zabranjen je rad bez lične zaštitne opreme u zoni gde je intenzitet zračenja 10 i više mW/cm2 . 2. U zoni gde je intenzitet zračenja 1-10 mW/cm2 zabranjeno je zadržavanje bez zaštitne opreme duže od 15 minuta u toku radnog dana odnosno 24 časa. OCENA RADNE SPOSOBNOSTI
• Vrši se prema stepenu izraženosti sekvela.
• Nalaz stečenih promena na očnom sočivu je kontraindikacija za dalji rad sa izvorima RF zračenja.
