FIZIČKI FAKTORI RADNOG OPTEREĆENJA : Statički i Dinamički rad
Fizički rad (rad skeletnih mišića) je glavni uzrok fizičkog opterećenja radom. Pod fizičkim radom se podrazumeva rad koji čovek obavlja pri savlađivanju tereta i otpora. Razlikujemo dinamički i statički fizički rad.
I – Dinamički rad Dinamički rad je rad u toku kojeg dolazi do promene položaja kostiju za koju je mišić pripojen i koji se sa mehaničkog aspekta karakteriše promenom položaja tela u prostoru. Dinamički rad je izotonička kontrakcija, pri kojoj se dužina mišića menja a tonus ne. Kod dinamičkog rada ređa je pojava zamora jer stalna kontrakcija i dekontrakcija mišića deluje kao pumpa koja ubrzava cirkulaciju krvi (omogućava dotok hranljivih materija i eliminaciju raspadnioh produkata).
Na početku dinamičkog rada, zbog energetskih potreba, potrošnja kiseonika se naglo povećava, kao i srčani rad i posle nekoliko minuta dostiže nivo na kome se stabilno održava dok traje rad (steady state). Početni strmi uspon krive potrošnje kiseonika i srčane frekvencije uslovljen je nedovoljnim snabdevanjem radnih mišića kiseonikom (krvlju). U tom trenutku nastaje kiseonički dug. Uspostavljanje stabilnog stanja označava, da je sinergija plućne ventilacije i cirkulcije dovela do izjednačavanja zahteva radnih mišića za kiseonikom i do snabdevanja njime. Po prestanku rada, kriva potrošnje kiseonika i srčane frekvence postepeno se spušta na vrednost u mirovanju. Za to vreme se vraća kiseonički dug.
II – Statički rad Statički rad je rad mišića u kome nema premeštanja u prostoru, pa se zove i statički napor jer je spoljni mehanički učinak jednak nuli. U toku statičkog rada troši se energija za zatezanje određenih mišićnih grupa, koje su neophodne da bi organizam održao određeni položaj u prostoru (dugo stajanje, dizanje alata, pridržavanje tereta …).
Statički rad predstavlja izometrijsku kontrakciju u toku koje dolazi do povećanja tonusa mišića. Karakteriše ga: manja energijska potrošnja u odnosu na dinamički rad ali brže dovodi do zamora i premora, zbog toga što u toku statičkog rada dolazi do povećanja tonusa mišića koji vrše kompresiju na krvne sudove, otežana cirkulacija, smanjuje dotok hranljivih materija (kiseonik, glukoza) i smanjuje odvod raspadnih produkata metabolizma (mlečna kiselina) pa se brže javlja zamor. Za vreme statičkog rada, zbog izometrijske kontrakcije mišića, potrošnja kiseonika je znatno manja od zahteva za kiseonikom, pri čemu se stvara veliki kiseonički dug.
Po prestanku rada, potrošnja kiseonika i dalje raste, zatim se vrlo sporo vrća na vrednost u mirovanju. Srčana frekvenca nije linearna sa potrošnjom kiseonika kao u slučaju dinamičkog rada. Povećana potrošnja kiseonika po prestanku statičkog rada zove se Linhardov fenomen. U toku statičkog rada zbog izometrijske kontrakcije otežana je cirkulacija krvi što znači otežano je snabdevanje aktivnih mišića kiseonikom kao i eliminacija mlečne kiseline i ugljendioksida iz aktivnih mišića pa se statički rad obavlja u anaerobnim uslovima što dovodi do stvaranja velikog kiseoničkog deficita pa je po prestanku rada za vraćanje kiseoničkog duga potreban veći utrošak kiseonika.