PRAVA IZ ZDRAVSTVENOG OSIGURANJA
• U slučaju povrede na radu i profesionalnog oboljenja, radniku se obezbeđuje: 1. Potpuna zdravstvena zaštita 2. Posebne mere preventivne zaštite u nekim vidovima specifične zdravstvene zaštite 3. Pravo na protetička i ortopedska sredstva, na sanitarne sprave, očna, slušna i druga pomagala 4. Pravo na zubno-protetičku pomoć i zubno-tehnička sredstva 5. Naknada zarade za vreme privremene sprečenosti za rad 6. Naknada putnih troškova u vezi sa lečenjem i rehabilitacijom 7. Naknada troškova sahrane.
• Određena prava iz zdravstvenog osiguranja zaposleni ostvaruju preko svojih poslodavaca (naknadu zarade za prvih 60 dana sprečenosti za rad i specifičnu zdravstvenu zaštitu utvrđenu zakonom) PRAVA IZ PENZIJSKO-INVALIDSKOG OSIGURANJA
• Ostvaruju se ako kao posledica povrede na radu ili profesionalne bolesti nastupi smanjenje ili gubitak radne sposobnosti (invalidnost), telesno oštećenje ili smrt osiguranika. 1. PRAVO NA INVALIDSKU PENZIJU
• Ako kao posledica povrede na radu ili profesionalne bolesti nastupi gubitak radne sposobnosti, osiguranik stiče pravo na invalidsku penziju u punom iznosu, bez obzira na dužinu radnog staža. 2. PRAVO NA PORODIČNU PENZIJU
• Ako kao posledica povrede na radu ili profesionalne bolesti nastupi smrt radnika, članovi domaćinstva stiču pravo na porodičnu penziju. 3. PRAVO NA NOVČANU NADOKNADU ZA TELESNO OŠTEĆENJE
• Pod telesnim oštećenjem podrazumeva se narušenost fizičkog integriteta i opšte životne sposobnosti, tj. gubitak, bitnije oštećenje ili znatnija onesposobljenost pojedinih organa ili delova tela, što otežava normalnu aktivnost organizma i iziskuje veće napore u ostvarivanju životnih potrerba, bez obzira na to dali to oštećenje prouzrokuje ili ne pruzrokuje invalidnost. 4. PRAVO NA POMOĆ I NEGU PRAVA IZ RADNOG ODNOSA 1. PRAVO NA MATERIJALNU NADOKNADU ŠTETE
• Materijalna šteta u slučaju smrti radnika 1. Izgubljena zarada 2. Troškovi lečenja 3. Troškovi sahrane
• Materijalna šteta u slučaju telesne povrede i narušenog zdravlja 1. Troškovi lečenja 2. Izgubljena zarada za vreme lečenja 3. Izgubljena zarada zbog delimične ili potpune nesposobnosti za rad posle lečenja 4. Trajno gubljenje ili smanjenje mogućnosti za dalji razvoj i napredovanje 2. PRAVO NA NE-MATERIJALNU NADOKNADU ŠTETE 1. Naknada za fizičku bol 2. Naknada za duševnu bol (zbog naruženosti, zbog teške invalidnosti ili smrti bliskog lica) 3. Naknada za strah UTVRĐIVANJE POVREDA NA RADU I PROFESIONALNIH BOLESTI
• Utvrđivanje uzročno-posledičnog odnosa između obavljanja poslova i nastanka patološkog stanja, kao i procena oštećenja ili gubitka pojedinih funkcija organa ili organskih sistema, odnosno dijagnostikovanje bolesti, osnovni su zadaci lekara medicine rada. Oštećenje zdravlja nastaje delovanjem specifičnih noksi iz radne sredine, a poznavanje tih noksi prvi je korak u rešavanju postavljenih zadataka. PROFESIONALNE ŠTETNOSTI
• Su svi štetni činioci kojim je radnik izložen u toku rada, a koji mogu uticati na oštećenje zdravlja. Profesionalna oštećenja nastaju kada se nokse pojavljuju u takvom obliku, količini odnosno intenzitetu i deluju na takav način i tako dugo da mogu uspostaviti potreban dodir s organizmom i tako izazvati prolazno ili trajno oštećenje organizma.
• Nokse koje se pojavljuju pri radu mogu biti: 1. Fizičke prirode – Temperatura, Vlaga, Strujanje vazduha, Pritisak, Zračenje, Buka, Vibracije i dr. 2. Hemijske prirode – Prašine, Metali, Organski rastvarači, Gasovi, Pesticidi, Plastične mase. 3. Biološke prirode – Virusi, Bakterije, Paraziti, Gljivice i dr.
• Delovanje ovih profesionalnih štetnosti na radnike omogućuje 1. Loša odnosno nepotpuna organizacija rada, kao i način izvođenja rada. 2. Opšti higijenski uslovi na radnim mestima 3. Specijalni uslovi na radnim mestima (vrsta tehnološkog procesa, opšta tehnička i lična zaštita i dr) 4. Individualne razlike u otpornosti i osetljivosti radnika.
• Delovanje profesionalnih štetnosti potpomažu: 1. Nefiziološki uslovi rada – Prekovremeni rad, Prekomerni intenzitet rada, Neracionalni sistem rada, Statička opterećenja i preopterećenja pojedinih organa, Prisilni položaj pri radu i dr. 2. Nepovoljni higijensko-tehnički uslovi u radnoj prostoriji – Nedovoljna kubatura, Loša ventilacija itd
• Najčešće se radi o istovremenom delovanju više profesionalnih štetnosti, što zahteva poznavanje njihovog međusobnog reagovanja i udruženog štetnog delovanja na organizam. Takođe je neophodno dobro poznavanje tehnološkog procesa rada. RADNA ANAMNEZA
• Uzroci i izvori povreda na radu najčešće su očigledni. Dokazati uzročnu povezanost nekog hroničnog patološkog stanja ili bolesti sa radom najčešće nije jednostavno. Pored dobrog poznavanja tehnološkog procesa (opisa) i podataka o profesionalnih štetnosti dobijenih ambijentalnim monitoringom, za utvrđivanje profesionalnih bolesti neophodno je od samog radnika uzeti anamnestičke podatke o radu. Podaci se uzimaju za sve poslove koje je radnik obavljao tokom svog radnog veka. DIJAGNOZA
• Primenjuju se svi invanzivni i neinvanzivni dijagnostički postupci i procedure koji se primenjuju i u drugim granama medicine. Cilj je što ranije utvrditi morfološki supstrat oštećenja organa ili sistema, kao i početni ispad neke funkcije, pre kliničkih manifestacija bolesti. Otkrivanje oštećenja u subkliničkoj fazi omogućava prekid daljeg izlaganja profesionalnim štetnotima. 1. Biomarkeri ekspozicije – Specifični biološki testovi kojima se može otkriti postojanje profesionalne štetnosti ili produkata njene transformacije u organizmu. 2. Biomarkeri efekta – Testovi kojima se mogu otkriti rani štetni efekti profesionalnih noksi.
• Pri postavljanju konačne dijagnoze neophodno je isključiti sve druge etiološke faktore koji mogu dovesti do sličnih patoloških stanja. LEČENJE
• Specifičnosti u terapiji profesionalnih oštećenja svodi se na prekid daljeg delovanja profesionalnog uzročnika i eventualno ubrzano eliminisanje uzročnika iz organizma (terapija helatima).
• Odluka o trajanju prekida kontakta sa uzročnikom, koji je do oštećenja doveo, o odsustvovanju sa posla i o tome dali pacijent sme opet biti izložen istoj ili sličnoj profesionalnoj štetnosti, specifična je delatnost medicine rada i spada u domen ocenjivanja radne sposobnosti.
